امید برای رهایی گوزن زرد از اسارت
گوزن زرد یکی از سه نوع گوزن ایران به حساب می آید که به شدت در معرض خطر انقراض قرار دارد. خیلی از زیستگاه های این گونه تخریب شده است و هم اکنون در هیچ زیستگاه طبیعی حضور ندارد. این گونه به شیوه تکثیر در اسارت در بعضی استان ها نگهداری می شود.
به گزارش گل پیچ به نقل از ایسنا، گوزن زرد ایرانی با نام علمی Dama dama mesopotamica شناخته می شود و بعضی از محققان آنرا گونه ای مجزا به حساب می آورند. گوزن زرد ایرانی دارای ارزش های بوم شناختی، زیبایی شناختی مطالعاتی و تحقیقاتی، ارزش های ژنتیکی و گردشگری می باشد.
گوزن های زرد ایرانی عموما شبگرد هستند و با غروب خورشید فعالیت خویش را آغاز می کنند. گیاهخوار و نشخوار کننده اند، حس بویایی و بینایی نسبتا قوی دارند و به صورت اجتماعی زندگی می کنند. نرهای مسن تر گروههای جداگانه ای برای خود می سازند و تنها در فصل زاد آوری با ماده ها همراه می شوند و در بعضی موارد مسن ترین فرد به صورت انفرادی زندگی می کند.
طول بدن گوزن زرد ایرانی ۱۳۰ تا ۲۰۰ سانتیمتر و ارتفاع بدن آن ۸۵ تا ۱۰۰ سانتیمتر است. نرها دارای شاخ های توپر و منشعب هستند که از یک تا دو سالگی آغاز به رشد می کنند. تعداد انشعابات شاخ سن حیوان را مشخص می کند. شاخ ها هر سال در فصل زمستان می افتد و بالافاصله آغاز به رویش مجدد می کند. طول شاخ ها بین ۵۰ تا ۷۰ سانتیمتر و طول انشعابات آن بین ۷ تا ۲۰ سانتی متر است. بدن گوزن زرد ایرانی پوشیده از موهای کوتاه است که در ناحیه پشت و پهلوها به رنگ نارنجی متمایل به قرمز است. در ناحیه پهلو و پشت خال های سفید رنگی وجود دارد که در دو طرف پهلوها به خطوط سفیدی تبدیل گشته اند.
این گوزن ها در زیستگاه های محدود در جزیره «اشک» در آذربایجان غربی و پارک ملی «دز» خوزستان رهاسازی شده اند و در مراکز تکثیر و پرورش گوزن زرد در استانهای ایلام، یزد، فارس، آذربایجان غربی و مازندران در مراکز تکثیر و پرورش نگهداری می شوند. نرزایی چالشی است که جمعیت گوزن زرد گرفتار آن هستند چونکه دو سوم جمعیت فعلی گوزن زرد در کشور ما نر هستند. تغییرات اقلیمی و نابودی زیستگاه ها به صورت مستقیم زندگی خیلی از موجودات مانند گوزن زرد در دریاچه ارومیه را به خطر انداخته است.
بر اساس اطلاعات پایگاه اطلاع رسانی سازمان حفاظت محیط زیست گوزن زرد ایرانی همچون گونه های بسیار مهم در دنیا به حساب می آید. این گوزن طبق فهرست عرضه شده از سوی اتحادیه بین المللی محافظت از طبیعت، در رده EN و لیست قرمز قرار دارد که در معرض خطر انقراض به حساب می آید.
غلامرضا ابدالی- سرپرست دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست - در گفت و گو با ایسنا اظهار می کند: گوزن زرد در سایت های مختلفی در کشور مانند آزادی استان ایلام، خوزستان، فارس، مازندران و ارومیه حضور دارد که در استان ایلام، فارس و یزد از جمعیت خوبی برخوردار می باشند.
او با اشاره به اینکه گوزن زرد ایرانی به جمعیت خوبی در سایت های تکثیر رسیده است، به برنامه های سازمان حفاظت محیط زیست برای این گونه اشاره نمود و اظهار داشت: این سازمان می خواهد در آینده گوزن زرد را در سایت های موفق و مولد کشور به زیستگاه های طبیعی معرفی کند؛ به عبارتی با سرمایه گذاری روی گوزن ها، آنها را از حالت بسته و تکثیر در اسارت خارج کند.
از ابتدای سالجاری هم گزارش هایی از تولد گوساله های گوزن زرد منتشر گردید. ۱۰ فروردین ماه حسن ابراهیمی - رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان ارسنجان- از تولد نخستین گوساله سایت ارسنجان اطلاع داده بود که با زایش نخستین گوساله گوزن زرد ایرانی در ۱۴۰۱ جمعیت این گونه پرارزش حیوانی در سایت ارسنجان به ۵۸ راس رسید.
به گفته او تعداد گوزن زرد در این سایت به علت نبود تعارضات همچون گونه پلنگ، فراهم شدن امنیت، تغذیه و توزیع علوفه در فصول خشک سال، پایش و گشت و کنترل و مدیریت بهینه، رشد نسبتا مطلوب و خوبی کرده است. بنابراین سایت احیا، تکثیر و پرورش گوزن از سال ۹۰ با تعداد هفت راس گوزن زرد فعالیت خویش را آغاز کرد و الان یکی از سایت های موفق کشور در زادآوری این گونه منحصربه فرد است.
در اردیبهشت ۱۴۰۱ محمد الوندی - رئیس پارک ملی کرخه - نیز از تولد یک گوساله جدید در سایت حفاظت و نگهداری گوزن زرد ایرانی اطلاع داده بود.
به گفته او هم اکنون هفت رأس گوزن زرد ایرانی در یک فضای پنج هکتاری در پارک ملی کرخه به قصد تکثیر و افزایش جمعیت این گونه، نگهداری می شوند. از این تعداد، چهار رأس گوزن نر و دو رأس گوزن ماده هستند و تنها یکی از گوزن های ماده به بلوغ و زادآوری رسیده است. این گوزن ماده اواخر فروردین سال جاری زایمان کرد که اولین تولد در سال ۱۴۰۱ در این سایت به حساب می آید.
الوندی می افزاید: تابستان گذشته یکی از گوزن های ماده سایت کرخه به دلیل گرمای بیش از اندازه هوا، هنگام زایمان به همراه گوساله اش تلف شد. گرمای هوا، پدیده گرد و غبار و از همه مهم تر کم آبی، خطراتی است که تمام زیستگاه حوضه کرخه را تهدید می کند. هم اکنون شرایط ایده آل زندگی برای حضور طبیعی گوزن زرد، در زیستگاه اصلی آن که جنگل های دز و کرخه است وجود ندارد، بنابراین مجبور به نگهداری این گونه در فضای بسته و حفاظت شده هستند تا بتوانند نیازهای این گونه برای حفظ و بقاء را تأمین کنند. به این امید که در آینده شرایط طبیعی زیستگاه برای رهاسازی آن مناسب شود.
در سالهای گذشته هم مواردی از تولد گوساله های گوزن زرد انتشار یافته بود. پارسال حجت جباری - معاون محیط طبیعی اداره کل محیط زیست آذربایجان غربی - درباره وضعیت گوزن زرد در جزیره اشک اظهار داشته بود: برپایه آخرین برآورد در سال ۱۴۰۰، جزیره «اشک» که دومین جزیره بزرگ پارک ملی دریاچه ارومیه با ۲۳۰۰ هکتار است. یکی از زیستگاه این نوع گوزن به حساب می آید و ۲۹ راس گوزن زرد ایرانی در این جزیره دیده شده است اما وجود برخی مشکلات ازجمله کاهش منابع آب آشامیدنی وعلوفه و ورود گونه های مهاجم گوشتخوار شغال وپلنگ باعث کاهش جمعیت گوزن زرد ایرانی در جزیره اشک شده است.
به گفته او برپایه برنامه عملی ملی تدوین شده جهت نجات نسل گوزن زرد ایرانی که به آذربایجان غربی هم ابلاغ گردیده، محوطه ۲۲هکتاری پاسگاه محیط بانی «رشکان» بعنوان مرکز تکثیر گونه شمال غرب کشور انتخاب شده که جهت تجهیز آن تابحال نزدیک به ۱۰میلیارد ریال هزینه شده است و پروژه ۶۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
در سال ۸۶ یعنی زمانی که ابدالی مدیرکل حفاظت محیط زیست استان ایلام بود، اظهار داشته بود: شش راس گوزن زرد از جزیره «اشک» ارومیه به سایت احیا، تکثیر و پرورش گوزن زرد ایلام منتقل شدند و جمعیت آنها تا آخر سال ۱۴۰۰ به ۵۷ راس رسید بعلاوه تابحال ۱۰ راس گوزن زرد به استان یزد و ۲۱ راس طی دو مرحله به سایت تکثیر و احیای سد کرخه جهت رهاسازی واگذار شده است.
به گفته او زایمان گوزن زرد ایرانی هر ساله از دهه آخر اسفند تا اواخر اردیبهشت ماه صورت می گیرد و در انتها فروردین سال جاری یک راس گوساله در سایت آزادی استان ایلام به دنیا آمد و هم اکنون ۵۸ راس گوزن زرد در این سایت نگهداری می شوند.
با وجود آنکه شواهدی در خصوص موفقیت تکثیر گوزن زرد در اسارت وجود دارد، این طرح همچنان مخالفانی دارد اما مهدی نبی یان- کارشناس ارشد تنوع زیستی و پژوهشگر حیات وحش- به اهمیت تکثیر در اسارت گوزن زرد در اسارت اشاره می کند و به ایسنا می گوید: اگر در گذشته تکثیر در اسارت برای گوزن زرد انجام نمی شد، هم اکنون گوزن زرد هم مانند ببر و شیر ایرانی منقرض شده بود. امروزه گوزن زرد را در زیستگاه ها از دست داده ایم اما حداقل در شرایط اسارت و نیمه اسارت توانسته ایم آنرا حفظ نماییم.
به گفته او در شرایط اسارت یا نیمه اسارت می توانیم بانک ژنی از گونه های در معرض انقراض را حفظ نماییم و با این روش در آینده فرصت هایی برای احیای جمعیت گونه های در معرض انقراض در زیستگاه هایشان داریم.
به گزارش گل پیچ به نقل از ایسنا با عنایت به لزوم حفظ تنوع زیستی کشور لازم است گوزن زرد بعنوان یک گونه در معرض خطر انقراض بیشتر از پیش مورد توجه مسؤلان قرار گیرد تا روزی به سرنوشت شیر ایرانی و ببر مازندران گرفتار نشود.
منبع: گل پیچ
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب