شیوع هاری در پستانداران دریایی برای نخستین بار در جهان
گل پیچ: ماه مه امسال (2024) یک فُک دریایی (گروه بزرگی از پستانداران نیمه آبزی) در یک ساحل محبوبِ گردشگران در «کیپ تاون»، دومین شهر پرجمعیت آفریقای جنوبی، 5 موج سوار را در عرض چند دقیقه گاز گرفت.
به گزارش گل پیچ به نقل از ایسنا، هرچند این گروهِ موج سواران با بی تفاوتی این حادثه نادر را به شوخی گرفتند اما کارشناسان از شنیدن این خبر نگران شده اند برای اینکه چنین رفتاری در «فُک های خزپوش» منطقه کِیپ بسیار غیرمعمول است و بنظر می رسد که این قبیل تغییرات رفتاری در پستانداران دریایی درحال تبدیل شدن به الگویی تازه است.
شش روز پیش از این اتفاق هم در آن سوی شهر، یک فُک دیگر با جراحات شدید روی صورتش در ساحل دیده شد و بگفته کارشناسان فقط یک حیوان به شدت تهاجمی می توانسته مقصر چنین لطمه جدی باشد.
از اواخر سال ۲۰۲۱ میلادی مقامات محلیِ این شهر با نگرانی، افزایش حملات فُک ها را گوشزد کرده اند. در صورتیکه بیشتر فُک ها به حضور مردم توجهی نداشتند اما در چند مورد این حیوانات که به ظاهر مضطرب هم بودند، بدون هیچ تحریکی از محیط، آغاز به گاز گرفتن مردم یا حیوانات دیگر کرده بودند.
دکتر «تس گریدلی»، مدیر و مؤسس «Sea Search» که یک سازمان غیردولتی و تخصصی در حوزه تحقیقات پستانداران دریایی است در این زمینه می گوید: بااینکه رفتاری که این فُک ها از خود نشان داده بودند شبیه به هاری به نظر می رسید اما تا قبل از این، دانش علمیِ موثق ما بر این اصل استوار بود که فُک ها هاری نمی گیرند.
با اینحال پس از حملاتی که در ماه مه گذشته از طرف این حیوانات در منطقه شاهد بودیم و با افزایش حدس و گمان های عمومی، تصمیم گرفتیم نمونه های گرفته شده از چهار فُک (دو مورد که قبلاً ذکر شد به همراه دو مورد دیگر) را برای آزمایش هاری به لابراتوار بفرستیم.
گریدلی می گوید: تا قبل از مشخص شدن نتایج آزمایش ها به شدت امیدوار بودیم که این بیماری هاری نباشد.
کلونی فُک های خزپوش در ساحلی در آفریقای جنوبی/عکس: الجزیره اما جواب آزمایش غیرمنتظره بود: از بین این چهار فُک، جواب تست هاری برای سه حیوان مثبت بود و از آن زمان تا حالا که آزمایش ها روی این پستانداران دریایی در منطقه ادامه یافته تعداد فُک های آلوده به ویروس هاری به ۱۷ مورد رسیده است.
وضعیت فعلی شیوع چگونه است؟ در زمان نگارش این مقاله (حدود ۲۰ روز قبل)، آزمایش هاری در ۱۷ فُک در طول خط ساحلی ۶۵۰ کیلومتری بین کیپ تاون و خلیج «پلتنبرگ» مثبت تشخیص داده شد.
تعدادی از این آزمایش های مثبت مربوط به حیواناتی است که از زمان تایید نخستین مورد به سبب رفتار تهاجمی شان کشته شده اند در صورتیکه برخی دیگر از آزمایش های گذشته نگر روی ۱۳۰ نمونه زیستی (حفظ شده) توسط سازمان Sea Search به عنوان قسمتی از تحقیقات نامرتبط در طول سه سال قبل ناشی می شوند.
نمونه های زیستی جمع آوری شده توسط Sea Search در سه سال قبل حاصل این ارزیابی تا الان این است که تعداد موارد مثبت - هم از آزمایش گذشته نگر و هم ارزیابی آینده نگر - بطور قطع بیشتر می شود.
در صورتیکه این تحقیقات همچنان ادامه دارد، آخرین توالی یابی نشان میدهد که فُک ها دارای گونه ای از این ویروس در حیات وحش هستند.
به گزارش شبکه تلویزیونی الجزیره، دکتر «برت گاردنر»، دامپزشکی که علاقه خاصی به اپیدمیولوژی این بیماری دارد و مستقر در دانشگاه ملبورن استرالیا است در این رابطه می گوید: بهترین حدس ما این است که فُک های کیپ این نسخه از ویروس هاری را از «شُغال های پشت سیاه» گرفته اند.
شغال پشت سیاه (نام علمی: Lupulella mesomelas) نام یک گونه از سرده کوچک گرگی ها است بگفته گاردنر، هاری در بین شغال های آفریقای جنوبی یک بیماری بومی است و این حیوانات در بین کلونی های فُک های خزپوش مستقر در ساحل غربی آفریقای جنوبی و نامیبیا می گردند و توله های این فُک ها را شکار می کنند.
این متخصص همین طور در مورد انتقال بیماری از فُک ها می گوید حداقل یک سگ اهلی در کیپ تاون بنظر می رسد که در اثر گازگرفتگی فُک به هاری مبتلا شده باشد با اینحال تا حالا هیچ یک از انسان هایی که توسط فُک هار گزیده شده اند به هاری مبتلا نشده اند (شاید به این خاطر که ویروس در رابطه با این حیوانات هنوز قدرت بیماری زایی در انسان را ندارد.)
علت نگرانی دانشمندان چیست؟ این نخستین نمونه از شیوع هاری در میان پستانداران دریایی در سرتاسر جهان است. تنها مورد شناخته شده دیگر، ابتلای یک فُک به هاری در جزیره نروژی «سوالبارد» در سال ۱۹۸۰ بود که به عنوان یک حادثه منفرد در نظر گرفته شد.
گاردنر می گوید: ما نمی دانیم این بیماری چه مسیری را طی خواهدنمود. سوالات زیادی دراین زمینه داریم همچون این که نرخ انتقال آن چقدر است و آیا این شبیه چیزی است که ما در پستانداران خشکی زیِ معمولی به دیدن آن عادت کرده ایم یا بیشتر شبیه مرگ و میرهای غیرمنتظره ای خواهد بود که در گذشته در «کودو»های (گونه ای از پستانداران جفت سم آفریقایی از تیره گاوسانان و سرده بزآهو) آلوده به هاری دیده شده است؟
یک «کودو»ی بزرگ در پارک ملی «اتوشا» در نامیبیا حدود ۲ میلیون فُک خزپوش کِیپ در خط ساحلی ۳۰۰۰ کیلومتری زندگی می کنند که از جنوب «آنگولا» تا خلیج «آلگوا» در ساحل شرقی آفریقای جنوبی امتداد دارد.
فُک ها، روزها یا هفته ها را در دریا می گذرانند اما وقتی در خشکی هستند در کلونی های شلوغ زندگی می کنند که نیاز آنها به دفاع از فضای شخصی شان منجر به دعوا و نزاع های مکرر می شود و با توجه به این که هاری در درجه اول بوسیله بزاق منتقل می شود این وضعیت می تواند نگران کننده باشد.
یک فُک تحت آزمایش برای هاری توسط پژوهشگران Sea Search در ماه مه ۲۰۲۴/عکس: الجزیره گاردنر که کنجکاو است بداند چرا تا حالا در این منطقه ساحلی هیچ انسانی به هاری مبتلا نشده، می گوید: ما از این واقعیت که هنوز هیچ انسانی به هاری مبتلا نشده است، دلگرم هستیم. هنوز نمی دانیم آیا آب شور، بارهای ویروسی را می کاهد یا تا حدی ویروس را غیرفعال می کند؟ یا این که لباس های مخصوص غواصان، موج سواران، شناگرها و ماهیگیران که از جنس پلاستیک «نئوپرین» است مانع از انتقال ویروس می شود؟ این ها همه سوالاتی هستند که هنوز پاسخ هیچ یک را نمی دانیم.
آیا خطری بازدیدکنندگانِ ساحلی را تهدید می کند؟ از موج سواران، شناگران، ماهیگیران و سایر ساکنان و بازدیدکنندگان از این منطقه ساحلی خواسته شده است در عین حال که به کارها و تفریحات روزمره خود ادامه می دهند، احتیاط های لازم را هم انجام دهند و در صورتیکه حیوان خانگی ای همراه خود دارند، آنرا در ساحل رها نکنند و سگ های نگهبان شان نیز همیشه قلاده داشته باشند.
«گریگ اوئلوفسه»، کارشناسی که سرپرستیِ تیم مدیریت ساحلی در شهر کیپ تاون را برعهده دارد سفارش می کند: اگر یک فُک آرام دیدید، جای نگرانی نیست اما وقتی حیوانی حالت تهاجمی دارد و به صورت غیرعادی عصبی به نظر می آید، حتما تا حد امکان مسیر خودرا تغییر داده و از محل دور شوید و در سریعترین زمان مشاهدات خودرا به مسافران ساحلی و مقامات اطلاع دهید.
گاردنر نیز می افزاید: برخی دیگر از علایم غیراختصاصی که نشان میدهد حیوانی ممکنست به هاری مبتلا شده باشد شامل ناهماهنگی در حرکت و سایر علایم عصبی هستند.
هاری یک بیماری سیستم عصبی است که به کندی پیش روی می کند و می تواند ماه ها یا حتی سال ها دوره کمون داشته باشد. با اینحال هنگامی که علامت دار می شود تقریباً همیشه در همه گونه ها کشنده است.
طعمه گذاری با واکسن هاری برای راکون ها وقتی فردی توسط حیوانی گازگرفته می شود، محل زخم باید به مدت ۱۵ دقیقه با آب و صابون شسته شود. مرحله بعدی مراجعه به پزشک برای تزریق ایمونوگلوبولین هاری (که به ویروس متصل می شود) و دوره ای از واکسن های هاری است. با این تکنیک، مبتلاشدن به هاری بسیار بعید است.
محتمل ترین نتیجه شیوع چیست؟ هر چند گاردنر و گریدلی، دو متخصصی که در این پژوهش جامع مشارکت داشته اند هر دو تاکید می کنند که هیچ سابقه علمی در مورد شیوع هاری در بین پستانداران دریایی وجود ندارد اما بطور کلی تجربه این بیماری در حیوانات خشکی زی، سه سناریوی ممکن را نشان می دهد:
این بیماری را می توان بوسیله برنامه های واکسیناسیون ریشه کَن کرد. با اینحال با گسترش ۲ میلیون فُک در سه کشور (آنگولا، نامیبیا، آفریقای جنوبی)، این تکنیک ممکن نیست به ویژه که واکسن هاری باید در دُزهای گوناگون تزریق شود تا کاملا مؤثر باشد. بدیهی است روش طعمه گذاری خوراکی با واکسن برای مهار بیماری در حیوانات نیز باید صورت گیرد همانطور که برای «راکون»ها و «کایوت»ها (گرگ صحرایی آمریکای شمالی) به انجام می رسد. سناریوی دوم این است که این بیماری در میان فُک های خزپوش کیپ به یک بیماری بومی سطح پایین تبدیل می شود با شدت گرفتن های گاه به گاه مانند آن چه هم اکنون تجربه می شود. همانطورکه کارشناسان منطقه می گویند تاثیر آن بر جمعیت فُک ها ناشناخته باقی مانده است. اما در سایر حیوانات منطقه، هاری بجای این که منجر به مرگ و میر دسته جمعی شود بطور معمول یک سیر صعودی آهسته از شیوع بیماری، رسیدن به نقطه اوج و کاهش باردیگر را طی می کند. و بالاخره سومین سناریو این است که این بیماری شایع تر و وضعیت آن وخیم تر می شود، موجب مرگ و میرهای بیشتر و گسترده تر می شود، همانطور که در دهه ۱۹۷۰ با «کودو»ها در نامیبیا صورت گرفت. گاردنر می گوید: برمبنای آن چه تا حالا می دانیم، سناریوی دوم محتمل ترین سناریو است. وی همین طور افزود عموم مردم می توانند مطمئن باشند که دانشمندان سرتاسر جهان به این مساله توجه کامل دارند.
آیا کل اکوسیستم دریایی در معرض خطر است؟ هرچند شیوع هر نوع بیماری به هیچ وجه ایده آل نیست اما به نظر نمی رسد - حداقل هم اکنون - وضعیت هراسناک باشد. بعلاوه از آنجائیکه هاری فقط پستانداران را تحت تاثیر قرار می دهد، بدین سبب نیاز به نگرانی در مورد ابتلای سایر گونه ها در اکوسیستم های دریایی نظیر مرغ های دریایی یا پنگوئن ها نیست. همین طور به رغم آنکه دلفین ها یا نهنگ ها (که جزو پستانداران آبزی هستند) از نظر تخصصی می توانند بیماری را از فُک ها بگیرند اما الگوهای رفتاری آنها این امر را بسیار بعید می کند.
با اینحال دانشمندان بیش از تمامی نگران فُک های ولگرد از نواحی پایین دست قطب جنوب هستند خصوصاً «فُک فیل»هایی که کاملا به فُک های کیپ نزدیک می شوند. آنها احتمال می دهند فُک فیل ها به این بیماری مبتلا شده و آنرا به محدوده خانه خود بازگردانند.
«فُک فیل»، جانوری بزرگ در سرده Mirounga است که در سواحل اقیانوس آرام مانند کشورهای آمریکا، مکزیک و کانادا زندگی می کند و نسبت به جانوران هم خانواده خود در قطب جنوب جثه کوچک تری دارد اوئلوفسه می گوید: بااینکه این امر بسیار بعید تلقی می شود (چون هر سال فقط تعداد انگشت شماری فُک ولگرد وجود دارد) اما برنامه ای برای واکسینه کردن همه حیوانات ولگردی که در این نواحی دیده می شوند، وجود دارد. همین طور برنامه هایی هم برای واکسینه کردن «فُک های بندری» (فُک های خزپوش کیپ که در بندرگاه ها زندگی می کنند) که اغلب توسط انسان شکار و مصرف می شوند، وجود دارد.
از طرفی یکی از گونه های محلی که ممکنست بیشتر در معرض خطر باشد، گونه ای از تیره راسویان به نام «شِنگ بدون پنجه کِیپ» یا شِنگ آفریقایی است که بطور منظم با فُک های کیپ در تعامل است و دارای جمعیت بسیار کوچک تر و لطمه پذیرتر بین ۲۱ تا ۳۰ هزار حیوان است.
شِنگ بی پنجه آفریقایی با نام علمی «Aonyx capensis» یکی از نگرانی های اصلی پژوهشگران این است که وقتی فصل تولیدمثل در اکتبر آغاز می شود، فُک ها در گروههای بزرگ جمع می شوند و احتمال انتقال بیماری توسعه می یابد.
اوئلوفسه تاکید می کند مقامات ساحلی به همکاری نزدیک با دامپزشکان و دانشمندان ایالتی برای اجرای اقدامات پیشگیرانه مداوم برای مدیریت مسئولانه شیوع هاری ادامه خواهند داد.
۹۹ درصد مبتلاشدن به هاری در جهان بر اثر گازگرفتگی سگ هاست بنابر اعلام سازمان جهانی بهداشت (WHO)، بیماری هاری تهدیدی جدی در ۱۵۰ کشور و منطقه در سرتاسر جهان خصوصاً در آسیا و آفریقاست. سالانه ۶۰ هزار نفر بر اثر این بیماری جان خودرا از دست می دهند. همین طور ۹۹ درصد از موارد بر اثر گازگرفتگی سگ ها بوده است.
هرچند برای هاری واکسنی وجود دارد که بعد از گازگرفتگی مؤثر است اما اگر گازگرفتگی در صورت یا نزدیک به عصب باشد واکسن همیشه مؤثر نیست.
برخی علایم هاری در جانداران مختلف:
انسان: ترس از نور، ترس از آب، ترس از جریان هوا، درد شدید در گلو و عدم توانایی در بلع (به خاطر درد)، کبودی شدید روی پوست، فلجی در فَک، استفراغ، فلجی در دست و پا (نادر است)، ترشح شدید بزاق (انسان در نهایت به سبب خفگی جان خودرا از دست می دهد) سگ و گرگ: حالت تهاجمی و ترشح شدید بزاق (در کمتر از یک هفته جانور می میرد) شتر: خمیازهٔ بیش از اندازه روباه و گربه: به سمت نوازش تمایل دارند که در صورت تماس، انگشت را گاز می گیرند. گاو: چوب های طویله و ظرف غذای خودرا گاز می گیرد. بز و گوسفند: جمجمه شان را به دیوار یا ستون تکیه داده و فشار می دهند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب