یك زلزله شناس هشدار داد
بزرگترین زمین لغزش جهان درپل دختر، پتانسیل لغزش بزرگ در شمال تهران
گل پیچ: عضو انجمن مخاطره شناسی ایران با اشاره به وقوع بیشتر از 1000 زمین لغزش در لرستان طی سیل اخیر، خطرات این پدیده و عوامل آنرا توضیح داد و بر اقدام فوری قبل از بارندگی بعدی تاكید نمود.
مسعود مجرب، زلزله شناس عضو انجمن مخاطره شناسی ایران، با اشاره به وقوع بیشتر از هزار زمین لغزش در استان لرستان طی سیل اخیر به خبرنگار مهر اظهار داشت: به جهت اینكه زمین لغزش و احتمال آن در یك محل مشخص را بررسی نماییم باید عوامل ذاتی و محرك را در نظر بگیریم. از عوامل ذاتی می توان توپوگرافی و شیب دامنه را مثال زد كه مثلاً در البرز و زاگرس این عوامل را داریم چون دامنه ها پرشیب هستند. عامل ذاتی دیگر جنس است. یعنی لایه های زمین كه احتمال دارد در اثر عوامل محركی مثل بارندگی تحریك شوند و در اثر چكانش بلغزند. در البرز و زاگرس و دامنه های دیگری كه در ایران مركزی داریم، می توان این عوامل را دید.
مجرب افزود: از عوامل محرك می توان زلزله و بارندگی را نام برد كه هر كدام با ساز و كار خود می توانند دامنه ها را تحریك كنند. تغییر كاربری هم یكی دیگر از این عوامل است یعنی با تغییر كاربری احتمال لغزش زمین زیاد می شود. عوامل دیگری هم هست و تلفیقی از این ها را هم می توان در نظر گرفت. وی در پاسخ به این پرسش كه طی سیل اخیر در لرستان چه اتفاقی افتاده است اظهار داشت: سابقه زمین لغزش های كشور را كه می بینیم در زاگرس و البرز توزیع لغزش داشته ایم و بزرگترین زمین لغزش عالم با وسعت حدود ۱۵۵ كیلومتر مربع در سیمره اتفاق افتاده است. سیمره نزدیك پل دختر است. سن این زمین لغزش حدود ۹ تا ۱۰ هزار سال است كه در اثر یك زلزله بزرگ اتفاق افتاده است. توده ای كه لغزیده تا ۲۰ كیلومتر حركت كرده است و روی گوگل ارث هم دیده می شود. یعنی منطقه ای است كه پتانسیل زمین لغزش را دارد. پس از زلزله سر پل ذهاب هم زمین لغزش مله كبود را داشتیم كه زمیل لغزش بزرگی بود.
عضو انجمن مخاطره شناسی ایران اضافه كرد: خیلی جاها هم هست كه لغزش ها پس از یك عملیات عمرانی اتفاق می افتند. یعنی دامنه ها آماده هستند و با یك عامل محرك كه می تواند انفجار، زلزله، بارندگی یا حتی تردد خودرو ها باشد لغزیده می شوند و به سمت پایین می آیند. مجرب اشاره كرد: متأسفانه كشور ما خیلی پتانسیل لغزش دارد اما چون سیل و زلزله بااهمیت تر بوده خیلی به آن توجهی نشده است. بسیاری از شریان های حیاتی ما گرفتار لطمه شده اند و هنوز هم ما از روش های عمرانی برای پایدارسازی استفاده می نماییم. یعنی یك زمین شناس مهندس كه آگاه باشد نمی رود مثل یك مریض منطقه را معاینه بالینی كند و تجویز كند و خوبش كند. وی تاكید كرد: معمولاً ساز و كار ما این است كه سریع یك دیوار حائل بچینیم و راهكارهای عمرانی این چنینی را دنبال می نماییم كه خیلی وقت ها هم بی فایده است در صورتیكه شاید یك راهكار ساده زمین شناسی داشته باشد و حل شود. نمونه بارزش در محور ساری كیاسر با زمین لغزشی رو به رو بودیم كه جلوی آن مرتب دیوار می گذاشتند اما لغزش آنرا هل می داد و جلو می برد. عامل این لغزش، آب زیر زمینی بود و لایه های سست سازند شمشك، كافی بود آنجا یك زهكش درست می كردند و آب را از زمین لغزش دور می كردند و می ایستاد و ضرورتی نداشت هزینه های هنگفت بشود. عضو انجمن مخاطره شناسی ایران افزود: رویكرد ما برای لغزش رویكرد كاملاً سنتی و استفاده از روش های صرفاً عمرانی است و لطمه آنرا هم می بینیم. پس از یك بارندگی بنا به دلیلهای زیادی گرفتار لغزش می شویم. تعیین محل روستاهای ما ایراد دارد، پوشش گیاهی را از دست می دهیم، و … در شمال كشور بسیاری از لغزش ها به خاطر این است كه ریشه درخت كه خودش عامل تقویت زمین است را از بین برده ایم و این لغزش ها را تشدید می كند و شریان های حیاتی را تحت تأثیر قرار می دهد. مجرب اضافه كرد: عاملی به نام ضریب ایمنی وجود دارد كه برمبنای فرمول ریاضی نیروهای مقاوم به نیروهای محرك محاسبه می شود. در طبیعت ضریب ایمنی همه چیز یك است. هر گاه كه نیروی محرك، اندكی بیشتر از نیروهای مقاوم شود دامنه ها می ریزند. وی آگهی داد: در مناطق سیل زده باید ببینیم تحمل زمین ما چقدر است. آیا بارندگی كه صورت گرفت نیروهای مقاوم را كم كرد؟ آیا نیروهای محرك قوی تر شده اند و پس از یك بارندگی چند درصد این ها پتانسیل این را دارند كه ضریب ایمنی را زیر یك بیاورند. هر جا ضریب ایمنی به عددی زیر یك بیاید لغزش اتفاق می افتد تا تعادل برقرار شود و ضریب ایمنی یك بشود.
عضو انجمن مخاطره شناسی ایران در پاسخ به اینكه بعد از این لغزش ها در بارندگی بعدی چه اتفاقی در لرستان می افتد اظهار داشت: اولین چیزی كه باید در نظر داشته باشیم این است زمین سست تر شده است. امكان دارد سطح آب زیرزمینی تغییر كرده باشد. امكان دارد پاشنه لغزش ها و دامنه ها شسته شده باشند. چرا تا سیل بعدی صبر كنیم؟ زاگرس لرزه خیز است. امكان دارد یك زلزله مثل زلزله سیلاخور یا ناغان یا زلزله اخیر در سرپل ذهاب رخ بدهد و بسیاری از این دامنه ها می لغزد و پایین می آید. مجرب تصریح كرد: زمین لغزش بزرگ سیمره نشانگر سبقه لغزشی آن نقطه است. اینجا منطقه پرپتانسیلی است و این طور نیست كه دامنه لغزشی آنجا تحریك نشود و خطر لغزش نباشد. اتفاقاً این خطر بسیار زیاد است.
وی در پاسخ به اینكه برای مقابله با این خطر چه كار می شود كرد اظهار داشت: دو دسته اقدام ها در سطح محلی و ملی داریم. خوشبختانه برای زلزله نقشه های پهنه بندی داریم. اولاً كه نقشه پهنه بندی زمین لغزش با مقاصد كاربری عمرانی در كشور نداریم و در نخستین قدم نیاز است این نقشه ها تهیه شود. البته این ها پس از اقدامات اولیه برای آن محل خاص است و برای كل كشور انجام می شود. مثلاً دستورالعملی اخیرا برای سازمان برنامه بودجه منتشر كردیم كه مربوط به مخاطرات برای تونل هاست و یك فصل بزرگی مختص لغزش دارد. عضو انجمن مخاطره شناسی ایران تصریح كرد: در سطح ملی بخشنامه ۲۸۰۰ را داریم كه نقشه پهنه بندی دارد ولو ناقص. همه قائلیم كه این ناقص است و فقط برای ساختمان سازی معمولی به درد می خورد و اگر كسی بخواهد سازه مهم بسازد باید برود طیف ویژه ساختار درست كند كه تحلیل خطر را دقیق انجام دهد. اما به هر حال در همان بخشنامه كه تهیه كردیم فصل مفصلی از زمین لغزش هست.
مجرب تاكید كرد: مهندس عمران ما وقتی می خواهد سازه ای را جانمایی و مكان یابی كند، نخستین كارش این است كه جای پرخطر برای ساخت سازه نروند و دید كاهش ریسك داشته باشد. دوم اینكه اگر می خواهد سطح كوچك تری را مورد مطالعه قرار دهد باید برای آن ریزپهنه بندی داشته باشیم و پیش از اینكه بخواهد اتفاقی بیافتد در سطحخ محلی تر پهنه بندی بكنیم. وی افزود: اما در سوژه مورد بحث ما، یعنی جایی كه دیگر زمین لغزش اتفاق افتاده است، به آن بزرگ مقیاس و محلی می گوییم. در این مورد اول باید مثل بیماری كه به پزشك مراجعه نموده، ببینیم عامل لغزش آب بوده یا جنس یا لایه ضعیف و چكانش این لغزش با زلزله بوده یا انفجار یا تلفیقی از این عوامل؟ باید مطالعه ای صورت گیرد كه ساده هم هست، نخستین كار زمین شناسی عمومی معمولی است و بعد زمین شناسی مهندسی، بعد انجام عملیات ژئوفیزیك به جهت اینكه سطح لغزش را پیدا نماییم. اگر سطح لغزش را پیدا نكنیم هر علاجی بدهیم افاقه نمی نماید. بعد باید چند گمانه بزنیم و بعد پایش نماییم. اگر پایش نكنیم، چطور بفهمیم سیستم نگهداری كه طراحی كردیم، هر چه كه هست، چطور عمل كرده است. بعد وقتی كه حركت محو شد و زمین پایدار شد می توانیم بگوییم در پایدار سازی موفق بوده ایم. عضو انجمن مخاطره شناسی ایران آگهی داد: با عنایت به زمان محدودی كه تا سیل بعدی داریم حداقل این است كه شناسایی اولیه و اقدام های اولیه را انجام بدهیم. آن وقت حتی امكان دارد تشخیص بدهیم كه یك نقطه ی خاص، دیگر محل سكونت نیست و مردم باید جانشان را بردارند و بروند.
مجرب تصریح كرد: دوم می ۲۰۱۴ یك زمین لغزش در روستای ارگو در بدخشان افغانستان رخ داد كه طی آن چهارصد خانه دفن شدند و زیر ده ها متر خاك ۲۷۰۰ نفر كشته شدند بدون اینكه یك جسد پیدا شود. اگر عكس ماهواره ای آنجا را ببینید، یك مهندس زمین از هر نوع كه باشد، وقتی نگاه كند می تواند پیش از این لغزش، لغزش های قدیمی تری هم ببیند. طبیعتاً اولین پرسش این است كه با توجه به این سابقه برای چه اینجا ساخت و ساز كرده اند و یك روستا را این همه گسترش داده اند كه در قرن بیست و یكم ۲۷۰۰ نفر دفن شوند. مجرب با تاكید بر اهمیت مكان یابی درست اشاره كرد: پهنه شمال تهران پهنه لغزشی است اما روی بزرگترین زمین لغزشی كه در گذشته در دامنه شمال تهران رخ داده دانشگاه واحد علوم و تحقیقات را ساخته ایم و آنرا دقیقاً روی این زمین لغزش گذاشته ایم. وقتی حرف از مكان یابی می زنیم یعنی این. یعنی مطالعه نكرده ایم و الان دیگر نمی گردد جلویش را گرفت و تمام شده است.
منبع: گل پیچ
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب