مدیركل دفتر حفاظت و احیای تالاب های كشور:
گرمایش زمین مشكل شماره یك محیط زیست است
فارس مدیر کل دفتر حفاظت و احیای تالابهای سازمان حفاظت محیط زیست با اعلان اینکه گرمایش زمین مشکل شماره یک محیط زیست است، آنرا همانند مشکل میکروپلاستیک ها برشمرد و به نقش تالاب ها در گرمایش زمین پرداخت.
مسعود باقرزاده کریمی، در وبینار "رهیافتی برای احیای تالابها و دریاچه ها که با مشارکت دانشگاه شیراز و حفاظت محیط زیست برگزار شد، اظهار داشت: یکی از محورهای مهم حوزه تالاب، موضوع پایش تالاب هاست؛ تالاب ها از جنبه های کمی و کیفی، نوسانات تراز آب، نوسانات سطح آب و وضعیت کیفیت آب دارای پارامترهای بسیار زیادی در این عرصه بشمار می رود که مستلزم ارائه مدل پایش است.
به گزارش گل پیچ به نقل از محیط زیست فارس، باقرزاده، در رابطه با کارکرد های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تالاب، در آستانه پنجاهمین سالگرد کنوانسیون رامسر، ضمن تبریک این روز، اظهار داشت: کنوانسیون رامسر یکی از قدیمیترین کنوانسیون هاست، پنجاه سال پیش، ایران و چند کشور معدود جهان، نخستین میثاق بین المللی محیط زیست را تهیه کردند، اینک بیش از ۱۷۰ کشور و بیش از ۲۲۰۰ تالاب معرفی شده در این کنوانسیون همکاری دارند.
او افزود: با رویکرد این کنوانسیون، برای نخستین بار، حفاظت و بهره برداری پایدار بطور همزمان اتفاق می افتد، یعنی تنها به حفاظت صرف تاکید نمی گردد و بهره برداری خردمندانه را هم کنار آن خواهیم داشت. برای اینکه تصمیم گیرندگان، به این نتیجه رسیده اند که تالاب را بدون جوامع بومی و بهره بردار اطراف تالاب نمی توان حفظ کرد، پس باید تعامل افراد، مسئولیت ها و منافع اقتصادی-اجتماعی را بطور صحیح تعریف نماییم.
مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب های کشور اضافه کرد: در کنوانسیون رامسر، برنامه مشارکت و آگاهی افزایی(CEPA) مصوب و بعدها نیز اصطلاح ظرفیت سازی به آن افزوده شد و موجب جلب مشارکت مسئولانه تری در میان بهره برداران و سایر ذینفعان می شود.
باقرزاده اظهار داشت: در این مقوله، برنامه های جامعی برای مدیریت تالابها در حال تدوین است که بر مشارکت های اقتصادی اجتماعی تالاب ها اتکا دارد؛ این برنامه ها باید به صورت مشارکتی و در فرآیندهای کارگاهی تدوین می شد که خوشبختانه در چند تالاب انجام شد؛ این حوزه نه فقط تالاب، بلکه حوضه آبخیز آنرا بررسی می کند و همه جوانب را مد نظر قرار می دهد.
او اظهار داشت: اعتراف می کنم که جامعه نگری اجرائی شده در مدیریت زیست بومی، فراتر از آبخیزداری و منابع آب است. بدین سبب این نگاه جامع حاصل نگاه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی به تالابهاست که امیدواریم در حوزه ذینفعان هم این جامعه نگری اتفاق بیفتد و همه ذینفعان بعنوان اعضا و تدوین کننده برنامه باشند.
باقرزاده با اشاره به اینکه موضوع کلان نگری و سیاست گزاری در حوزه تالابها از اهمیت بالایی برخوردار است، افزود: تالاب ها از عوامل کلیدی در وقوع یا کنترل پدیده هایی مثل گرد و غبار، سیل، گرمایش کره زمین، گسترش آفات، بیماریها و مسائل بهداشتی انسان به شمار می روند که به نظر از جایگاه بسیار مهمی برای حیات بشر برخوردار می باشند.
تاثیر ۲۰ درصدی خشک شدن تالابها بر گرمایش زمین
این مقام مسئول در سازمان حفاظت محیط زیست، اظهار داشت: مشکل گرمایش کره زمین، مشکل شماره یک محیط زیست کشور و هم تراز با مشکل میکروپلاستیک هاست. بیش از ۲۰ درصد گرمایش کره زمین در اثر خشک شدن تالاب ها به وقوع می پیوندد و ۳۰ درصد کربن کره زمین نیز در تالاب هاست که دانشگاه شیراز در حال بررسی موضوع است.
باقرزاده با بیان اینکه، یک سوم حجم سیل استان گلستان در سال ۹۸ در تالاب ها ذخیره شد، اضافه کرد: در صورت نبود این تالاب ها، خسارت سیل چندین برابر می شد؛ در استان های دیگر نیز وضع به همین شکل بوده به طوریکه، تالاب هورالعظیم استان خوزستان، به تنهایی ۴ میلیارد متر مکعب سیلاب کرخه را در خود ذخیره کرد.
او اظهار داشت: از دیگر عوامل بحران زا در حوزه تالاب می توان به آفات و بیماری هایی نظیر آنفولانزای فوق حاد پرندگان که بوسیله پرندگان مهاجر گسترش پیدا می کند یا مشکلات بهداشتی و بیماریهایی که در اثر خشک شدن تالاب ها برای مردم سیستان و بلوچستان رخ داد، اشاره نمود. بدین سبب زنده بودن تالاب ها منافع فراوان و خشکی و نابودی آنها گرفتاری های فراوانی را به دنبال دارد.
باقرزاده اظهار داشت: به طورکلی در کلان نگری اگر ما تمام عوامل تخریب و آلودگی تالاب ها و حتی سایر مناطق حفاظت شده را در یک کفه ی ترازو بگذاریم و تمام عوامل مدیریت و حفاظت آنها را در کفه دیگر، کماکان کفه تخریب، سنگینی می کند. به عبارت دیگر سرعت تخریب و آلودگی از سرعت حفاظت ما جلو زده است. پس ما در سیاستهای کلان باید رویکردهای دیگری را در پیش گیریم
او خودرا از طرفداران نظریه مشارکت بخش غیردولتی در مدیریت تالاب ها دانست و اظهار داشت: تسری در این امر را یکی از اولویت های مهم می دانم. باید بتوانیم از ظرفیت سایر بخشها در مدیریت مناطق استفاده نمائیم.
مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب ها درباب طرح های پژوهشی نیز اظهار داشت: دو یا سه محور پژوهشی مد نظر است، که می تواند مورد توجه دانشجویان قرار گیرد، بطور مثال؛ بهره برداری خردمندانه، تقسیم، تفهیم منافع و مسئولیتها بین ذی نفعان و ذی مدخلان تالاب به چه ترتیب انجام شود؟ این مساله بسیار پیچیده اما بطور کاملا ملموس است، در دو تالاب هورالعظیم خوزستان و هامون سیستان و بلوچستان به خوبی این امر قابل مشاهده بود و من نظاره گر آن بودم.
او اظهار داشت: در هورالعظیم بهره برداران و جوامع محلی منافع کاملاً با هم تضاد دارند؛ صیادان دوست دارند تالاب پر آب باشد و ماهی بگیرند و کشاورزان دوست دارند آنجا خشک شود و اراضی را توسعه دهند. پس ما نمی توانیم بگوییم جامعه بهره بردار، هم دل است و یا تضاد منافع دارند. این پیچیدگی در تقسیم و تفهیم منافع می تواند حایز اهمیت باشد.
اختلاف نظر در تعریف تالابها
مدیرکل حفاظت محیط زیست فارس نیز ضمن اشاره به اختلاف نظرهای موجود در تعریف تالاب ها بین برخی دستگاهها، اظهار داشت: جدا کردن تالاب ها تحت عناوین مرداب و لجنزار و غیره درست نیست و در بخشنامه اجرائی تبصره ۲-ماده ۲ قانون اراضی مستحدث و ساحلی تعریفی از تالاب ها آمده که دقیقاً با تعریف کنوانسیون رامسر مطابقت دارد و تعریف جامعی است.
حمید ظهرابی افزود: در بند الف ماده ۱ گفته شده حریم عبارتست از اراضی که از یک سمت به دریاچه یا تالاب محدود است؛ که البته خود تالاب در برگیرنده مفهوم دریاچه هم هست و آوردن کلمه دریاچه برای تاکید بوده پس این که گاهی در تعیین بستر و حریم تالاب ها تفاسیری ارائه می شود که در بر گیرنده سایر انواع تالاب ها نیست کاملا اشتباه و مغایر قانون است.
عواید و کارکردهای گسترده تالابها
ظهرابی کارکردهای تالاب ها را برشمرده و با اشاره به تاثیرات آن بر تعدیل شرایط آب و هوایی اظهار داشت: دیر زمانیست در حاشیه تالاب بختگان انجیرستان های دیم بدون ذره ای آبیاری به ثمر می نشست اما امروز می بینیم که این انجیرستان ها اگر آبیاری نشوند خشک خواهند شد.
وی همین طور کنترل سیل، حفاظت از تنوع زیستی، تفرج و گردشگری، تامین غذا ذخیره کربن، تجزیه و جمع آوری جذب و نگهداشت آلاینده ها را از عواید و اثرات بسیار مثبت تالابها برشمرد و اضافه کرد: در ارتباط با حفظ تنوع زیستی امروز با خشک شدن تالاب ها شاهد کاهش جمعیت پرندگان آبزی و کنار آبزی هستیم و همین طور دریاچه بختگان و تالاب مهارلو مثال بازز و جذب و نگهداشت آلاینده ها محسوب می شوند و این مساله مشهود است. در سایر تالاب هایی که در بالادست آن کارهای انسانی انجام می شود نیز اینچنین است و با حذف دریاچه لطمه های بسیار جدی می تواند برای سلامتی مردم و سایر اجزای محیط زیست به وجود آید.
ظهرابی از دیگر کارکردهای تالابها را تغذیه آب های زیرزمینی، جلوگیری از شور شدن اراضی کشاورزی و چاه های آب کشاورزی دانست و با اشاره به مثالهایی عینی در این موارد، اظهار داشت: از بین رفتن آبخوان ها، فرونشست آنها که بتازگی در شرق دریاچه مهارلو اتفاق افتاده و از نتایج کم آبی و خشک شدن تالاب هاست.
مدیر کل حفاظت محیط زیست فارس اشاره کرد: این استان از دیرباز اهمیت ویژه ای برای تنوع زیستی قائل بوده و حفاظت از تنوع زیستی یکی از با اهمیت ترین ماموریت های محیط زیست فارس بوده است.
وضعیت نه چندان مطلوب ۱۱ تالاب فارس
او برای ارائه اطلاعاتی از مناطق تحت مدیریت اظهار داشت: فارس غیر از ۱۱ تالاب، ۱۳ منطقه تحت مدیریت محیط زیست دارد که شامل سه پارک ملی و پناهگاه حیات وحش و ۸ منطقه حفاظت شده دارد که قریب به ۱۰ درصد مساحت استان را شامل می شود، همین طور استان فارس ۲۱ منطقه شکار ممنوع دارد که آنها نیز حدود ۱۱ درصد از مساحت استان را در بر گرفته اند و همانطور که اشاره شد در این استان ۱۱ تالاب طبیعی با ۱۸۰ هزار هکتار مساحت وجود دارد.
ظهرابی در تشریح آخرین وضعیت تالاب های فارس نیز اظهار داشت: دریاچه پریشان متاسفانه هم اکنون خشک و بی آب بوده و باوجود بارندگی ها و افزایش ۲۰ درصدی بارندگی نسبت به میانگین سالانه در سالهای خشک می بینیم که هیچ تغییری در سطح آب ایجاد نشده که بیشترین دلیل آن برداشت بیش از اندازه آب از چاه های غیرمجاز می باشد.
او با اعلان اینکه رهاسازی ۵۵ میلیون متر مکعب از سد درودزن و بارندگی های اخیر منجر به آبگیری ۳۷ درصدی دریاچه بختگان شده است، اظهار داشت: تالاب کمجان حدوداً ۱۰ درصد و اما تالاب طشک به میزان ۴۷ درصد آبگیری شده است.
ظهرابی با اعلان اینکه به دلیلهای گوناگون نظیر بارندگی و رهاسازی آب از سد درودزن و فعالیت چشمه گمبان، دریاچه مهارلو وضعیت بهتری دارد و گرچه ۴۵ درصد آبگیری داشته اما همچنان در حال تغذیه است و انتظار می رود سطح آب آن افزایش یابد.
او افزود: دریاچه کافتر با وجود تلاشها برای رفع موانع مسدود شدن مسیر آب، به سبب نبود بارندگی های منجر به سیلاب در منطقه، تغییر چندانی نداشته است و تالاب های کوچکی چون برم شور و هفت برم هم درصد کمی آب گرفته اند، تالاب هیرم بصورت جزئی آبگیری شده است و نهایتا تالاب هرم و کاریون به سبب نبود بارندگی در جنوب استان فارس تغییرات خاصی نداشته اند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست فارس اظهار داشت: برای احیای تالاب ها ابتدا نیاز به سیاستگذاری، برنامه ریزی و انجام مطالعاتی بود که باید مبنای کار قرار می گرفت، این اقدامات شروع و تدوین برنامه مدیریت زیست بومی که خود از ضروریات بود در سطح ملی در قالب برنامه های چهارم تا ششم توسعه انجام شد و برمبنای آن برنامه های احیای تالاب توسط سازمان حفاظت محیط زیست تهیه شد مطالعه آب مورد نیاز محیط زیستی برای تدوین برنامه مدیریت زیست بومی تالاب نیز در دست اقدام است. در این اثنا تهیه برنامه ها های آموزشی فرهنگ سازی و آماده سازی اذهان عمومی برای انجام اقدامات احیایی نیز ضروری بود که برنامه ریزی های لازم انجام و کارهای چون آماده سازی بسترهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در قالب این برنامه ها صورت خواهد گرفت.
تدوین برنامه های عملیاتی و مطالعاتی
ظهرابی اظهار داشت: طرح ملی حفاظت و احیای تالاب های فارس تهیه و از سال ۹۵ شروع و اعتبار آن نیز سال ۹۶ تامین شده و در این سال ها ادامه یافته است. همین طور طی طرحی با همکاری دانشگاه شیراز برنامه عملیاتی ساختار احیای تالاب ها تهیه و ستاد احیای تالاب ها نیز در استان تشکیل شده و برای اجرائی شدن برنامه های ستاد و احیای تالاب قراردادی با دانشگاه شیراز بعنوان دبیرخانه احیای تالاب ها تدوین شده است.
او افزود: مقرر است برنامه مدیریت زیست بومی برای احیای تالاب به روز رسانی شده و مطالعات علمی مورد نیاز بمنظور اجرای راهکارها و تهیه پلان اجرائی صورت گیرد و میزان اثربخشی هر یک از این فعالیت ها و میزان هزینه مورد نیاز برآورد و در صورت نیاز اقدامات تکمیلی نیز به آن افزوده و اعلام و در نهایت به تصویب ستاد احیای تالاب های استان رسانده شود.
ظهرابی اظهار داشت: خوشبختانه سیاست ها و برنامه ریزی های راهبردی برای احیای تالاب ها در سطح سازمان حفاظت محیط زیست با زحمات بسیار زیاد همکارانمان انجام و قانون حفاظت از تالاب ها و بخشنامه اجرائی نیز تهیه شده و به تصویب هیئت دولت رسیده است، ساختارهای لازم چه در سطح محلی بعنوان کمیته های محلی، در سطح استانی بعنوان ستاد احیای تالاب های استانی و در سطح ملی و در بالاترین سطح مدیریتی کشور شکل گرفته است.
برنامه های اجرائی شده برای احیا و حفاظت از تالابهای فارس
او اشاره کرد: برنامه های مدیریت زیست بومی پریشان و بختگان تهیه و برنامه پریشان بازبینی شده و الان توسط دانشگاه شیراز در حال نهایی شدن است و پلان اجرائی آن به زودی به ستاد اجرائی تحویل خواهد شد. برای تالاب های مهارلو و کافتر نیز باتوجه به برنامه مدیریت زیست بومی بیشتر اقدامات همچون برگزاری کارگاه های مورد نیاز انجام و برنامه آن در دست نگارش است و نیاز آبی زیست محیطی آن نیز برآورد شده است.
ظهرابی اظهار داشت: آلودگی تالاب مهارلو نیز یکی از اولویت های اداره حفاظت محیط زیست فارس بود که به جدیت پیگیری و اقدامات لازم تا حدود زیادی انجام شد و قسمتی از آن نیز به زودی اجرا می گردد. دربستر حریم تالاب کافتر نیز متاسفانه حریم و بستر ورودی رودخانه شادکام بطور کامل مورد تصرف قرار گرفته بود که با همکاریهای مردم و مسئولان شهرستانی توانستیم این قسمتی از اراضی را خلع ید و دایک هایی را که به وجود آمده بود تخریب نماییم. گرچه این اقدام بسیار پیچیده و سخت بود اما خوشبختانه در سایه همت همکاران صورت گرفت در ضمن دو سال قبل نیز موفق شده ایم این حق آبه بختگان را اخذ، حفاظت و به سالم ترین پروسه به تالاب برسانیم. برنامه کشاورزی پایدار نیز از اولویت های آتی این اداره کل است که امسال برای حوزه های آبخیز در حال تدوین و اجرائی شدن است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست فارس اظهار داشت: اقدام مهم و باارزش دیگری که انجام شده تعیین حریم و بستر تالاب پریشان و ستاندن سند بود که می توان آنرا در کشور بی سابقه و نمونه دانست.
ظهرابی همین طور اظهار داشت: لایروبی های تالاب پریشان انجام و اثرات زیست محیطی انتقال آب از سد نرگسی به پریشان نیز توسط دانشگاه تهران در دست مطالعه و بررسی است که طبق گزارش نهایی و باتوجه به جمع بندی های انجام شده اعلام نموده اند فعلاً از لحاظ خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مشکلی برای انتقال آب از این سد وجود ندارد.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب